M.Vasalis is een van de meest geliefde dichters uit het Nederlands taalgebied. Zij werd geboren als Margaretha Leenmans in 1909 en overleed in 1998. In haar biografie is veel niet eerder gepubliceerd materiaal uit het familiearchief te vinden.* De biografe van Vasalis, Maaike Meijer, schreef met schroom over haar omdat, ‘ Vasalis de publiciteit schuwde, nooit interviews gaf en waakte over haar privéleven en dat van haar vrienden en patiënten.’ Zij was moeder en kinderpsychiater. Toen ze de P.C.Hoofdprijs ontving 9 december 1983 zei Vasalis aan het slot van haar toespraak, ‘ De dichter is thuis. U kunt hem daar bezoeken, langs de touwladder van zijn woorden.’ Zij was toen 74 jaar oud en had lange tijd niet meer gepubliceerd. Haar derde en laatste dichtbundel verscheen in 1954.**
Vasalis vind ik een prachtig pseudoniem. Misschien ook wel omdat de naam zo gemakkelijk onthoudt. Net zoals de overbekende regels; ‘En niet het snijden doet zo’n pijn, maar het afgesneden zijn,’ uit het gedicht Sotto voce. Vasalis (latijns) betekent ‘ van de vazal.’ Haar vader gebruikte voor zichzelf ooit ‘de vazal’- als synoniem van Leenmans. Een grappig weetje uit de biografie.
‘De rode draad in haar leven is het overweldigend geschenk én het tergende verlies van scheppingskracht,’ schrijft Maaike Meijer in haar voorwoord. Familie, gezin, werk en sociaal leven waren alles absorberend. Pas op hoge leeftijd herwon zij haar creativiteit terwijl zij – zoals elke oudere – velen om haar heen verloor. Tijdens het ziek zijn en overlijden van een goede vriendin schreef zij gedichten die voor het eerst in de biografie werden gepubliceerd. Een van die gedichten volgt hierna. Ik kon niet goed achterhalen of dit gedicht een titel meekreeg. Maar omdat het beeld van ‘de sprakeloze vis,’ mij zo raakt, heb ik dat in deze blog naar voren gehaald.
______________
Dan spreekt in mij de sprakeloze vis
______________________
Ik wacht en wacht – vervreemd, gespannen
zoals ik vroeger wachtte op mijn vriend
maar met meer angst, minder verlangen.
En in mijn hoofd volstrekte stilte, geen signaal
van mij naar mij, geen teken en geen taal.
Dan spreekt in mij de sprakeloze vis
de waarheid – zonder haar te kennen –
niet: hoe het zijn moet, maar: zoals het is.
Hoe diep, hoe heel veel dieper moet ik gaan
om hem, om mij weer eindlijk te verstaan.
_____________
* ‘M. Vasalis
Een biografie’
door Maaike Meijer
uitgegeven bij van Oorschot in 2011
** ‘Vergezichten en gezichten.’ de derde dichtbundel 1954
nog verkrijgbaar via boekwinkeltje.nl